Het is heel makkelijk om te zeggen dat we geleerde lessen gaan verzamelen of best practices. Het geeft het gevoel dat we zo samen leren en vooruit komen in ons denken en handelen. Maar ik voel me er altijd een beetje ongemakkelijk bij. Het kan een goed idee zijn, maar wat levert het werkelijk op? Twee voorbeelden:
Ik ben momenteel werkzaam in een team waar we regelmatig overleggen en het werk verdelen. Het team werkt heel goed samen vind ik. Wat we niet doen is het maken van korte notulen van ons overleg en zo gebeurt het dat we dingen die al eerder besloten werden opnieuw bespreken (iedereen was het weer vergeten). Of iemand doet niet wat is afgesproken (vergeten). Het is interessant dat alle deelnemers in dit geval wel weten dat het goed is om een bijeenkomst af te sluiten met actiepunten en deze op te schrijven en te monitoren… Dus waarom doen we niet in dit geval?
Ik heb ook in Kenia gewerkt voor een credit-programma voor vrouwelijke ondernemers in een gebied waar rijst verbouwd wordt. Dit was in 1989 of 1990, ten zuiden van Kisumu. Een belangrijk uitgangspunt was dat de NGO’s (non-gouvernementele organisaties) niet goed zijn in het beheer van kredietprogramma’s. Zij denken niet in business-modellen maar subsidie aanvragen en NGO-medewerkers worden gezien door de boeren als ‘vrienden’ en ‘supporters’. Een andere rol dan kredietverstrekker. Dus het programma was uitbesteed aan een gespecialiseerd krediet-instituut. In 2007 (17 jaar later!) Bezocht ik een NGO in Ghana. Ze hadden lering getrokken uit hun krediet-programma: dat ze niet goed zijn in het beheer van het kredietprogramma, het lukt hen niet leningen terug te vorderen, omdat zij worden gezien door de boeren als een NGO en hulpverlener. Dus dachten aan de uitbesteding aan een krediet instituut. Maar de schade was al gedaan.
Dit soort eigen ervaringen (ik kan wel een veel langere lijs maken!) zetten me altijd aan het denken over collectieve leerprocessen en hoe moeilijk het is om samen en van anderen te leren. Het eerste voorbeeld laat zien dat er meer aan de hand is bij het vormgeven van een goede samenwerking dan ‘weten’ hoe het moet worden gedaan. Waarschijnlijk zoekt de groep ook een manier van samenwerken met zo weinig mogelijk energie-input? Actiepunten optekenen kost nl. energie en wie weet lukt het ook zonder.
Het tweede voorbeeld laat zien hoe moeilijk het is collectief te leren binnen een sector. En misschien dat het lezen over iets niet genoeg is-je hebt soms nodig om je eigen fouten te maken als individu, team of organisatie. Wel geloof in de kracht van het leren in communities en netwerken om collectief leren te ondersteunen. Maar wanneer is een collectieve les geleerd?
Ik ben een grote fan van het werk van Nancy Dixon rond deze kwesties. Ze schreef een blogpost over de waarde van ”geleerde lessen”, nog niet al te lang geleden. Ze definieert geleerde lessen op het individuele niveau: “iets dat ik geleerd heb door een ervaring die ik heb gehad, dat mij anders zal doen handelen in de toekomst”. Ze benadrukt hierbij de kracht van reflectie in zogenaamde “After Action Reviews” en eindigt met de zin: “De grootste waarde van geleerde lessen is voor degenen die deelnam in de actie”.
Dus moeten we onze ambities bij geleerde lessen en best practices temperen ? Een lijst met geleerde lessen aanleggen is gemakkelijk maar collectief leren heeft meer nodig. Bijvoorbeeld een duurzame uitwisseling van praktijken over een langere periode van tijd of wellicht een vorm van praktijkonderzoek (een nieuwe term die ik donderdag heb opgedaan bij de workshop van Maaike Smit en Suzanne Verdonkschot)
