Ik moet eerlijk bekennen dat als ik boeken voor trainers zie, dat ik niet zo heel veel verschil zie met de boeken die ik in 1993 las toen ik als trainer begon. Er staat vaak in hoe je didactische doelen formuleert, een overzicht van werkvormen, hoe je werkvormen kiest etc. Tijd voor een vernieuwingsslag zou ik zeggen! Breinleren heeft hier overigens wel een nieuwe manier van kijken aan toegevoegd, en een wetenschappelijke grondslag.
Ik ben nu bezig met het faciliteren van 2 trajecten die allebei online beginnen. Dat is best druk maar goed te doen. Ik merk dat ik het me al veel makkelijker af gaat dan in 2005 toen we (in een groepje van 3) een online cursus van 7 weken faciliteerden. Dat was echt wel hard werken en stressen. Het online concept heb ik overigens geleerd van CPsquare
Pas geleden werd ik ook in een training in Cambodja geskyped. De training ging over online advocacy. De eerste keer dat ik in een sessie werd ingeskypd had ik nog het gevoel tegen een muur te praten, maar dit begint blijkbaar ook al te wennen, want nu had ik best leuk contact met de groep. Ik kon deelnemers ook zien via hun webcam, alhoewel niet de hele zaal. Ik stelde ook vragen die ze beantwoorden met handen opsteken, waarna de trainer telde en samenvatte. Zij stelden mij ook vragen, via het doorgeven van de headset. Hierboven zie je een foto van hoe het eruit zag in de trainingszaal in Cambodja. Door sociale media is er dus eindelijk een grote innovatie mogelijk in trainersland.
Regelmatig verzorg ik ook workshops en trainingen over dit onderwerp voor trainers en facilitatoren (bv. 13 januari op het derde trends voor trainers congres). Ik merk dat het wel een enorme omslag is die dit voor trainers met zich meebrengt.. Misschien dat dat verklaart waarom het nog niet een breed geaccepteerde verandering is. Online leren wordt nl. ook nog vooral geassocieerd met e-learning wat behoorlijk los staat van trainingen. Het zijn eigenlijk 2 werelden op zich. E-learning wordt vaak opgevat als een online module waar je individueel doorheen gaat. Door de komst van sociale media is het mogelijk geworden om trainers de controle te geven over de tools die ze inzetten. Een grote revolutie als je het mij vraagt! Wil je als facilitator/trainer ook meer sociale media in zetten realiseer je dan dat vraagt dit om het omarmen van de volgende praktijken:
Kies je eigen tools en richt ze ook zelf in zoals jij het wilt. Bij het traditionele e-learning- individuele modules of via Learning Management Systems (LMS) als Moodle vergt vaak een nauwe betrokkenheid van een ICT-deskundig persoon. Op zich niet erg, maar het leidt wel vaak tot lastige samenwerking, teleurstelling over het product of keuzes die de trainer achteraf niet handig vindt. Met sociale media, zijn er zijn zoveel gratis en eenvoudig tools bijgekomen, die de controle teruggeven aan de facilitator van het proces. Het is nl. heel gemakkelijk om een wiki, facebook groep, of Yammer dan wel Ning sociaal netwerk op te zetten. Hiermee hebben facilitatoren meer controle over de inrichting van het proces. Dit wil niet zeggen dat ondersteuning door ICT-specialisten niet handig kan zijn. En om dit te kunnen moet je natuurlijk wel een basis overzicht hebben van alle soorten tools die beschikbaar zijn.
Gebruik zowel online als face-to-face-activiteiten in je ontwerp in een krachtige, elkaar versterkende combinatie. Hiermee kom je vaak uit op een langer traject (ik denk dat er toch al een belangrijke trend is van one-off trainingen richting langere leertrajecten). Online heeft nog niet altijd zijn juiste plek gevonden in het mengsel, getuige de vele verhalen van online Fora die wel zijn gestart maar nooit actief zijn geworden. Het valt mij op dat mensen verschillende ideeën hebben over wat het beste is als online activiteit en wat je het beste face-to-face kunt doen. Sommige mensen zijn ervan overtuigd dat alle presentaties juist online moeten worden gedaan, zodat face-to-face is te gebruiken voor interacties (zoals het succesvolle Khan academy model). Ik weet niet zeker of er een ‘dit moet online’ of ‘dat is het beste face-to-face’ bestaat. Ik heb ervaren dat het krachtig om onderwerpen een beetje te sandwichen. Start online (of face-to-face) en zoek de verdieping in een andere modus. Wat zeker is dat het ontwerp van goede blended trajecten een nieuw gebied is voor de meeste trainers. Nieuwe praktijken moeten zich nog uitkrystalliseren. Er zijn (nog) niet veel trainers die systematisch een goed blended traject kunnen ontwerpen.
Wees bereid om in echte problemen en praktijk dilemma’s te duiken en te ondersteunen. Als je met behulp van sociale media steeds meer online elementen gaat toevoegen aan de mix, zul je zien dat je automatisch veel meer ruimte creëert voor de deelnemers om hun vragen, twijfels, gedachten en ervaringen uit te drukken. Je zult merken dat je veel dichter bij de werkelijke problemen en de realiteit van de werkplek komt op basis van vragen van de deelnemers. Dit betekent voor een begeleider of trainer dat het niet voldoende zal zijn om een standaard praatje, model en een oefening te gebruiken. Het vraagt veel meer om het inleven in en het begrijpen van de werkelijke problemen en hier op een op maat gesneden manier op te reageren. Neem het voorbeeld van een teambuilding sessie. Als het ééndaagse sessie betreft, zullen de echte effecten van de oefeningen pas boven komen drijven als het team weer aan het werk is. Een eendags trainer maakt dit niet meer mee. Voortzetting van het proces online creëert een kans voor betere (en langere!) steun aan het teambuilding proces. Dit vraagt ook om een dieper begrip van het proces, en voldoende motivatie van de begeleider om tailor-made te adviseren.
Wees 24 / 7 beschikbaar. Geef continue wat aandacht. Dit is een groot verschil tussen een face-to-face proces en een blended traject. Je kunt het niet even lekker uit zetten. Bij een leertraject van 4 dagen per jaar bijvoorbeeld, kun je het tussendoor uitzetten. Om online te werken met een groep, echter, moet je veel flexibeler zijn en een eigenlijk continue een beetje aandacht besteden aan het proces. Als je veel trainingen hebt, en ook nog rug aan rug, kan dit enorm zwaar worden. Natuurlijk kun je online activiteiten ook afbakenen (bv. rustweken). Een van de andere oplossingen zou kunnen zijn om vaker te werken in teams van begeleiders.
Gooi de grenzen open. In de klassikale trainingssetting, is het duidelijk wie er meedoet en wie niet (nl. iedereen in de zaal). De trainer staat voor de groep, de deelnemers niet. Hoe sterk dit beeld is merkte ik weer tijdens de afgelopen IAF conferentie ‘faciliteren als tweede beroep’. In verschillende sessies werden rolspelen gedaan met facilitators. Iedere keer ging de facilitator spontaan voor de groep staan, en de gespeelde deelnemers in een cirkeltje zitten. Met behulp van social media worden deze grenzen en automatische rollen open gegooid, iedereen met een internetaansluiting kan deelnemen. Online, kun je makkelijk extra mensen uitnodigen in de rol van expert, geïnteresseerde collega’s, leidinggevenden, mentoren, gasten of inspirators. Dit verandert automatisch de vaste rollen van ‘trainer’ en ‘deelnemer’ en levert een meer dynamische veld op met verschillende actoren.
Breng expertise binnen.
Als deze grenzen van het klaslokaal wegvallen, kun je meer out-of-the-box gaan denken over expertise. Er zijn geen landsgrenzen meer. Via webinars, skype-sessies of door middel van asynchrone discussies kun je makkelijk eens iemand een half uurtje of uurtje over iets laten vertellen (zoals in het geval van de Cambodja training). Ik geloof zelf dat faciliteren van het proces belangrijk is, maar dan je niet door moet schieten en geen aandacht meer moet besteden aan expertise van buiten de groep. Afstand is niet langer een excuus!
Besteed aandacht aan sociaal leren. En last but not least: het werken met sociale media betekent het bevorderen van interactie. Social media gaan in de kern over online interactie. Dit betekent dat samenwerkend leren en leren door ‘sense-making’ (zingeving) belangrijk zijn. Daarom is het logisch dat de begeleider begrijpt hoe sociale leerprocessen werken en een relationele benadering toe weet te passen. Ik heb de indruk dat veel trainers dat al doen in hun trainingen, maar misschien niet altijd heel bewust.
Ik ben heel benieuwd naar reacties eigenlijk. Ben ik nu te pessimistisch over het gebruik van deze nieuwe mogelijkheden door trainers en facilitators? Of is er inderdaad nog een hele omslag te maken? Wat is jullie indruk?
