Wat leer je door in het buitenland te werken?

Ik ben deze week geinterviewd door een studente van de Universiteit van Tilburg. Het was haar eerste interview. Ik reageerde waarschijnlijk als enigste heel enthousiast: ik vind het leuk om geinterviewd te worden – eindelijk iemand die aandachtig naar je luistert 😉 Het was een leuk interview – een goede focus en een onderwerp wat ik zelf ook belangrijk vind. Het onderwerp was: “Wat leren ‘expats’ (=mensen die in het buitenland werken) en hoe kunnen hun werkgevers terug in Nederland hier profijt van hebben?” Hoewel het interview over expats gaat, geldt dit ook voor mensen die vanuit het buitenland in Nederland zijn komen wonen. Op de foto zie je overigens Djenne, in Mali, een van de landen waar ik met veel plezier heb gewoond.

Ik heb zelf gemerkt dat je veel leert door in andere culturen te werken. Maar wat dan precies en waarin wordt je dan beter? Ik probeerde dit zo goed mogelijk te beantwoorden, maar merkte dat ik zelf ook in vage bewoordingen blijf hangen. Dus ik wil het in deze blogpost nog wel eens proberen.

1. Mensen die in het buitenland gewoond hebben hebben daardoor een breder scala aan denkpatronen gekregen, zodat ze breder naar oplossingen kunt zoeken. Ik geloof in het model voor creativiteit van Edward de Bono. Zoals hij uitlegt: “The purpose of the brain is to make routine patterns from incoming information.” Anders zouden we gek worden van alle besluiten. Zoals hij voorrekent kun je met 11 kledingstukken je op meer dan 39 miljoen manieren aankleden. Gelukkig dat we dan maar altijd dezelfde trui op dezelfde broek doen, anders kwam je nooit meer aan het ontbijt toe. Maar hoe vaker je hetzelfde denkt en doet, hoe meer een patroon ingesleten raakt, en hoe meer je vanuit dezelfde perceptie naar iets kijkt.  Toch is het soms handig (bij lastige problemen) dat je vanuit een nieuwe manier naar een probleem kijkt. Iemand die in het buitenland heeft gewoond, heeft er wat nieuwe patronen bijgekregen, als hij/zij open heeft gestaan voor een andere manier van denken en werken in het tweede land. Overigens geldt dit waarschijnlijk niet als iemand opgesloten heeft gezeten in een sub-cultuur vanuit zijn eigen land.
2. Mensen die in verschillende landen hebben gewerkt zullen waarschijnlijk snel nieuwe dingen kunnen leren en de codes van een nieuwe omgeving leren. Net als het leren van een vierde of vijfde taal sneller verloopt dan het leren van een tweede taal,  bouw je een soort capaciteit op om je snel nieuwe inhoud eigen te maken, maar ook snel te integreren in een sociale omgeving. Zo heb ik zelf beide terreinen waarop ik adviseer (leren in netwerken en introduceren van online tools) na mijn terugkeer uit het buitenland eigen gemaakt.  Het om de 3-5 jaar wisselen van baan zou wat mij betreft een zelfde effect kunnen hebben.
3. Ze leren hun ideeen duidelijk te omschrijven en naar voren te brengen. Door het werken met mensen uit een andere cultuur leer je als vanzelf dat het praten in je eigen codes niet werkt en dat je alles altijd net iets duidelijker moet zeggen als in je eigen land. Een voorbeeld is dat je in Mali wel afleert om als vraag te stellen: het postkantoor is hier zeker naar rechts? Het antwoord is dan namelijk altijd ja. Beter is om te vragen: ik wil naar het postkantoor, waar moet ik dan heen?
4. Misschien zijn ze minder geneigd zijn tot vooroordelen? Als gevolg van (1) zou je verwachten dat ze leren dat er meer mogelijke verklaringen zijn voor gedrag van mensen, en minder snel naar vooroordelen grijpen. Aan de andere kant weet ik dit niet. Het zou ook kunnen dat mensen die afstand houden tot andere culturen en niet leren het andere gedrag van mensen te verklaren (door genoeg uitwisseling daarover), juist versterkt worden in vooroordelen – door miscommunicatie die niet opgehelderd wordt. 

Een van de vragen was hoe een organisatie kan profiteren van wat een medewerker in het buitenland geleerd heeft. Ik denk dat het nodig is dat de organisatie weet wat de voordelen (kunnen) zijn (ook van immigranten!) en daar op kunnen inspelen. Miller en Katz hebben een boek geschreven over diversiteit strategien in organisaties, onder de titel “The Inclusion Breakthrough.” Hoewel gebruik maken van diversiteit in een organisatie net een andere invalshoek is als gebruik maken van het leervermogen en flexibele denkwijze van mensen die in het buitenland gewerkt hebben, lijkt het of er wel wat ideeen uit opgedaan kunnen worden zoals een herdefinieren van belangrijke competenties, een open cultuur creeeren, en een 360 graden visie.